‘Jekk mara għandha 12-il bajda għandna niffertilizzawhom kollha’

Il-ġinekologu Mark Sant qal li għalkemm qed jiddefendi l-emendi proposti mill-Gvern għal-liġi dwar l-IVF, xorta waħda mhuwiex kuntent bihom, għax fi kliemu, huma ’l bogħod ħafna minn dawk li għandhom pajjiżi oħra.

Meta kien qed jitkellem mal-gazzetta ILLUM, Sant saħaq li f’Malta qed niddiskutu affarijiet li fl-Ewropa ilhom jeżistu għal dawn l-aħħar 30 sena.

“Ma nistax nifhem kif qed nagħmlu dan l-isfrakass kollu meta suppost qed ngħidu li dawn l-emendi mhumiex biżżejjed.”

Qal li meta quddiemu tmur koppja li ma jistax ikollha tfal, jagħtiha parir biex tagħmel il-proċess tal-IVF f’Malta minħabba raġunijiet ekonomiċi biss. “Jekk għandek il-flus mur barra minn Malta għax ir-rata ta’ suċċess hija ħafna aħjar.”

Il-ġinekologu insista li kemm ilha li bdiet id-diskussjoni, jattendi għal kull laqgħa fuq l-etika li ssir barra minn Malta. Iżda saħaq li barra mill-pajjiż ħadd ma għadu jitkellem fuq l-iffriżar tal-embrijuni għax, fi kliemu, ħadd ma għadu jikkunsidra l-iffriżar tal-embrijun bħala kunflitt etiku.

Pajjiżi oħra x’għandhom aktar mill-emendi proposti?

Staqsejna lil Sant x’għandhom differenti pajjiżi oħra li Malta mhux se jkollha anke jekk jidħlu fis-seħħ l-emendi proposti mill-Gvern.

Kien skjett meta kkritika r-restrizzjoni li qed titpoġġa biex professjonisti “jippruvaw” jiffertilizzaw ħames bajdiet “biss.” Skont il-liġi sa issa, żewġ bajdiet biss jistgħu jiġu ffertilizzati.

Ejja niefqu npinġu l-embrijun qisu tarbija żgħira f’test-tube iħabbat mal-ħġieġ għax qed iħoss il-bard

“Jekk mara għandha 12-il bajda, għandna nippruvaw niffertilizzawhom kollha kemm huma,” saħaq Dr Sant.

Imma għaliex? Sant semma każ tipiku ta’ mara li jkollha 15-il bajda. Spjega kif barra minn Malta jippruvaw jiffertilizzaw il-15-il bajda. Saħaq li ġeneralment tliet jew erba’ bajdiet ma jkunux maturi u għaldaqstant jiġu ffertilizzati madwar 12-il bajda.

Minn dawn, jieħdu tmien embrijuni. Dawn iħalluhom jiżviluppaw sal-ħames jum u mhux sat-tielet jum. Spjega kif l-għan huwa li jkun hemm selezzjoni ta’ dawk l-embrijuni “li jkunu se jkomplu” u oħrajn li ma jkunux.

Minn dawk it-tmienja jintgħażlu tlieta jew erbgħa. Jiġi implantat embrijun filwaqt li tlieta jiġu ffriżati.

“Bdejna bi 15 u spiċċajna b’erba’. Jekk se nibdew b’ħamsa b’kemm se nispiċċaw?” staqsa il-ġinekologu. “Jiġifieri l-argument li bl-emendi se jkollna miljuni ta’ embrijuni ffriżati ma jagħmilx sens.”

Kien hawn li saħaq li ma jaqbilx li jkun hemm restrizzjoni fuq l-ammont ta’ bajd iffertilizzat.

“Nispera li tinbidel l-idea li koppja trid tgħaddi minn proċess li jfalli qabel ma tkun tista’ tuża l-ħames bajdiet iffertilizzati,” saħaq Dr Sant.

‘Għandna niċċekjaw l-embrijun għal kundizzjonijiet ġenetiċi serji’

Sant tkellem ukoll dwar dak magħruf bħala ‘pre-implantation genetic testing’ (PGS u PGD).

Fi kliemu, l-emendi mhux se jippermettu li embrijun ikun ittestjat biex wieħed jevita kundizzjonijiet ġenetiċi li huma serji, kif jiġri f’pajjiżi oħra.

Tkellem ukoll dwar nisa li huma akbar fl-età. Semma kif ġeneralment, mara ta’ 40 sena jkollha tlieta minn kull erba’ embrijuni li mhux tajbin. F’pajjiżi oħra dawn jiġu ttestjati biex wieħed jevita dawk li għandhom ġenetika li ma twassalx għall-implantazzjoni u l-iżvilupp.

“Dawn l-affarijiet kollha se jibqgħu konta l-liġi. Għalija dan huwa insult,” saħaq Sant. “Meta dħalna fl-Unjoni Ewropea ridna niftħu l-mentalità tagħna f’ċertu aspetti u nkunu ugwali ma’ kulħadd. Fil-każ tad-drittijiet ta’ persuni LGBTIQ wasalna u hemm min jgħid li morna oltre. Għaliex se nibqgħu nikkompromettu għal dawk li għandhom problema ta’ infertilità?”

Kif jara li l-emendi proposti se jbiddlu l-proċess kif daħal fl-2012?

Ejja mmorru pass lura. Staqsejna lil Mark Sant kif jara li dawn l-emendi proposti se jbiddlu l-proċess tal-IVF kif daħal oriġinarjament fl-2012.

Beda jispjega kif il-liġi bħalissa tippermetti li l-professjonisti “jippruvaw” (u hawn għamel enfasi fuq dan il-verb) jiffertilizzaw żewġ bajdiet u f’każijiet oħra, l-awtorità tippermetti l-iffriżar ta’ tlieta.

Il-liġi bħalissa hija ristretta biss għall-koppji li huma eterosesswali u sakemm l-omm ikollha 43 sena.

L-emendi l-ġodda, għalkemm fl-ewwel ċiklu jippermettu li jiġu ffertilizzati sa massimu ta’ tliet bajdiet (xi ħaġa li ma jaqbilx magħha), f’każ li dawn ifallu, fit-tieni ċiklu jistgħu jiġu ffertilizzati ħames bajdiet.

“Minħabba li ċ-ċans ta’ fertilizzazzjoni mhux dejjem ikun 100% u anke minħabba l-fatt li embrijun jista’ ma jiżviluppax, il-fatt li jistgħu jiġu ffertilizzati sa ħames bajdiet, jagħti aktar possibbilità, speċjalment meta l-mara hija akbar fl-età.

Id-donazzjoni tal-bajda tal-mara jew l-isperma se tkun miftuħa wkoll għall-koppji omosesswali u anke single parent, iżda Mark Sant saħaq li d-donazzjoni tal-gamiti jkun hemm bżonnha wkoll fil-każ ta’ koppji eterosesswali.

‘Ma jfissirx li għax bajda tkun iffertilizzata din ser issir tarbija’

Ġaladarba l-fertilizzazzjoni, anke jekk bil-proċess tal-IVF, mhux dejjem tirnexxi, staqsejna lil Sant jispjega kemm hi r-rata ta’ suċċess u kif dan jikkumpara mal-proċess naturali.

Dr Sant saħaq li fin-natura, “meta kollox huwa perfett,” iċ-ċans li mara toħroġ tqila huwa ta’ 33% kull ċiklu li tipprova.

“Ma jfissirx li għax bajda tkun iffertilizzata din se ssir tarbija,” insista l-ġinekologu. “Bejn it-tielet u l-ħames jum li fihom jiżviluppa embrijun ħafna minnhom juruna li l-għamla ġenetika tagħhom mhix tajba u dik hija tqala li ma tkomplix.”

Ma nistgħux ngħidu li bajda ffertilizzata hija l-istess bħal persuna umana

Għamilha ċara li mhux qed jitkellem fuq xi forma ta’ diżabilità, bħal ‘Down Syndrome’, imma fuq problema ġenetika li twassal biex embrijun ma jimplantax jew biex ikorri fil-bidu.

“Din hija xi ħaġa li tiġri l-ħin kollu fin-natura. Mhux qed nilagħbu mal-ġenetika,” insista Dr Sant.

Huwa għalhekk li l-emendi qed jipproponi li l-embrijun ma jitpoġġiex wara t-tielet jum iżda wara l-ħames jum (ara aktar ’il fuq), biex hekk jintgħażlu dawk l-embrijuni li ma jkunux se jkomplu.

“Mara qed tiffranka li tpoġġilha embrijun li mhux se jieħu jew li se jkorri fil-bidu, ovvjament b’konsegwenzi lill-mara,” saħaq Sant. “Il-proċess huwa diffiċli ħafna, mill-att fiżiku (biex ma nsemmux dak psikoloġiku). Mara għandha minn tal-inqas ħmistax tieħu injection kuljum, imbagħad tieħu l-lopju biex noħdulha l-bajd u aktar tard irridu nerġgħu npoġġulha l-embrijun.”

‘Sensazzjonali meta ngħidu li bajda ffertilizzata hija l-istess bħal persuna umana’

L-akbar kritika li qed jirċievu dawn l-emendi ġejja mingħand dawk li qed jargumentaw li l-emendi se jkunu qed ibagħbsu mal-ħajja. X’jaħseb il-ġinekologu dwar dan?

“Ma nistgħux ngħidu li bajda fertilizzata hija l-istess bħal persuna umana,” saħaq Dr Sant. “Dan l-argument huwa sensazzjonali.”

Il-ġinekologu saħaq li l-potenzjal biex dik il-bajda ffertilizzata ssir uman, fil-każ tal-IVF tinvolvi “impenn kbir xjentifiku.”

“Qed jitqabbel mal-abort. Dan ma għandu x’jaqsam xejn. Waħda hija biex twassal għall-ħajja u l-oħra biex twaqqafha,” saħaq il-ġinekologu. “Ejja nieqfu npinġu l-embrijun qisu tarbija żgħira f’test-tube iħabbat  mal-ħġieġ għax qed iħoss il-bard.”

Waqt li indirizza l-kritika li qed issir, il-ġinekologu saħaq li qed issir ħafna ħsara lil dawk il-koppji li ma jistax ikollhom tfal. Fakkar kif koppja minn kull sitta qed jiġu bżonn dan il-proċess u saħaq li fil-futur ir-rata tista’ saħansitra tikber.