Opinjoni | Niddefendu l-ilsien Malti, espressjoni tal-identità Maltija, anke fil-livell Ewropew

14-il sena ilu, Joseph Muscat li dak iż-żmien kien MEP, qam biex jagħmel diskors fil-Parlament Ewropew. Hekk kif beda, il-President waqqfu peress li ma kienx hemm interpreti biex jittraduċu mill-Malti. Muscat m’aċċettax li jagħmel id-diskors bl-Ingliż u kritika lill-Parlament Ewropew li ma kienx qed jirrispetta d-dritt tiegħu li jitħaddet bil-Malti. Għalija dakinhar għamel sewwa. Il-kritika tiegħu kienet f’postha għax il-Parlament Ewropew kien qed jonqos lil eluf ta’ Maltin li kellhom id-dritt li jsegwu lill-MEP tagħhom bil-Malti, li hija wara kollox lingwa uffiċjali tal-UE.

Din mhix kwistjoni biss ta’ status uffiċjali. Xejn daqs l-ilsien Malti ma jiddistingwina bħala Maltin. Anke jekk iż-żerriegħa ta’ lsienna ġiet minn xi mkien ieħor, ixxettlet f’art Maltija u ssaqqiet għal sekli sħaħ mill-Maltin li ġew qabilna. Bħalma nagħmlu minn kollox biex inħarsu l-ambjent u l-wirt arkitettoniku għax jiddistingwu lil Malta minn postijiet oħra, hekk ukoll l-ilsien Malti ħaqqu kull ħarsien.

Meta tidħol f’bini tal-Kunsill tal-UE jew il-Parlament Ewropew l-ewwel li jilqgħuk huma t-28 bandiera ta’ kull stat membru fosthom ta’ Malta. Din mhix biss kwistjoni ta’ protokoll imma espressjoni politika ċara. Bl-istess mod għandna nistennew il-preżenza tal-ilsien Malti mat-23 ilsien uffiċjali ieħor tal-UE. Ma tistax ma tistenniex li l-Ingliż, it-tieni lingwa għal ħafna Ewropej, ma jkunx l-ilsien predominanti fil-ħidma ta’ kuljum. Imma importanti li post privileġġat li akkwista l-ilsien Malti għandu jiġi mħares.

U mhux dan biss. Bħalma n-negozjanti Maltin ħadmu biex il-Malti jkun fost il-lingwi uffiċjali tal-UE anke jekk l-Ingliż huwa wkoll uffiċjali f’Malta, hekk ukoll irridu naħdmu u nkunu pro-attivi biex insibu opportunitajiet għall-Malti biex jikber u jiżviluppa. Jekk ir-rikonoxximent uffiċjali wasal biex il-Malti jiżviluppa fl-oqsma amministrattivi u legali issa għandna nkunu iżjed ambizzjużi u nfittxu oqsma ġodda.

Biex insaħħu l-Malti u nesportaw kitbiet Maltin barra minn Malta jeħtieġ inkomplu nsaħħu l-professjoni ta’ traduttur. Din il-professjoni ħadet spinta kbira ’l quddiem bis-sħubija ta’ Malta fl-UE

Fil-qasam letterarju diġà kien hemm progress kbir fl-aħħar 15-il sena. In-numru ta’ kotba bil-Malti li jiġu ppubblikati ta’ kull sena żdied b’mod konsiderevoli, kif żdiedet il-kwalità (kemm tal-kontenut u kemm tal-produzzjoni) u s-suġġetti trattati. Żdied ukoll ir-rikonoxximent lejn l-awturi u l-pubblikaturi permezz ta’ premjijiet kemm tal-Gvern Malti kif ukoll tal-UE. Il-Premju tal-Unjoni Ewropea għal-Letteratura, pereżempju, diġà rrikonoxxa lil tliet awturi li ppubblikaw bil-Malti u offra appoġġ biex ix-xogħlijiet tagħhom jiġu tradotti f’ilsna Ewropej oħra.

Biex insaħħu l-Malti u nesportaw kitbiet Maltin barra minn Malta jeħtieġ inkomplu nsaħħu l-professjoni ta’ traduttur. Din il-professjoni ħadet spinta kbira ’l quddiem bis-sħubija ta’ Malta fl-UE. It-traduzzjoni llum hija pprovduta minn nies ikkwalifikati fil-qasam u qed jinġemgħu snin t’esperjenza li jkomplu jtejbu s-servizz. Irridu naraw il-massa ta’ tradutturi tibqa’ tikber billi niżguraw li l-professjoni tikber fir-rikonoxximent u ssir iżjed attraenti għal min hu mħajjar.

Ikun tajjeb ukoll li jkollna lil min jaf jisfrutta l-opportunitajiet offruti mill-programm Ewropew għall-kultura fejn tidħol it-traduzzjoni. Għandna numru ta’ xogħlijiet bil-Malti, uħud riċenti u oħrajn li jmorru lura fi snin ta’ kwalità. It-traduzzjoni tagħhom hija garantita li ssib interess f’suq ħafna akbar minn qarrejja barranin. Ma’ dan inżid ukoll is-sottotitular (subtitling) ta’ films. Apparti s-servizzi li nagħtu lil produzzjonijiet barranin, għandna industrija tal-films indiġena li, żgħira kemm hi żgħira, tista’ tilħaq aktar nies.

Jeħtieġ niddefendu l-Malti speċjalment online, fuq websites, media soċjali u apps. Xejn daqs f’dan l-ambitu m’hemm r-riskju li l-Malti jintilef għalkollox. Sfortunatament, hawnhekk il-Gvern Malti stess huwa responsabbli ta’ parti mill-problema attwali. Biżżejjed ngħidu li minn 20 ministeru, huma biss 3 li għandhom is-siti tal-internet tagħhom bil-Malti.

Mhux eżempju tajjeb lanqas meta l-Gvern jagħżel li ma jużax il-Malti fil-fora Ewropej bħalma qed jagħmel fil-Qorti tal-Ġustizzja Ewropea fejn qed jippreżenta l-kawżi ta’ Malta bl-Ingliż bħalma għamel fil-kawża reċenti tal-insib. Jidher ċar li l-argumenti tal-Gvern ma kinux effiċjenti biżżejjed għalkemm saru bil-lingwa li mhix tagħna!

L-ilsien Malti huwa l-espressjoni intraxxendibbli ta’ min aħna bħala Maltin. Ejjew nużawh u niddefenduh f’Malta kif ukoll kull fejn inkunu barra minn Malta. Jiena hekk dejjem għamilt fl-istituzzjonijiet Ewropej fejn ilni naħdem għal dawn l-aħħar 16-il-sena. Meta dħalt fil-Kabinett tal-President tal-Parlament Ewropew Antonio Tajani, rajt li d-diskorsi ewlenin tal-President tal-Parlament Ewropew jibdew jiġu ppubblikati anke bil-lingwa Maltija, li ma kienx il-każ qabel. Bħala Kap tal-Uffiċċju tal-Parlament Ewropew kont nagħmilha premura li l-Parlament jikkomunika bil-Malti fuq il-mezzi kollha. Bħala uffiċjal tal-Kunsill tal-Ministri ppubblikajt ġabra ta’ regoli għat-traduzzjoni legali bil-Malti. Hekk ser inkompli nagħmel u aktar minn dan jekk ikolli l-privileġġ li nirrappreżenta lil Malta fil-Parlament Ewropew wara l-elezzjoni ta’ Mejju li ġej.

Peter Agius huwa Kandidat tal-Partit Nazzjonalista għall-elezzjoni tal-Parlament Ewropew