Union tal-Għalliema (MUT) saħqet fuq in-nuqqas ta’ viżjoni tal-gvern fis-settur edukattiv.
L-union qalet li l-baġit ma pprovdix inizjattivi ġodda għas-settur tal-edukazzjoni.
“Id-doKument tal-baġit isemmi biss tliet punti ewlenin li huma direttament relatati mas-settur iżda li diġà tħabbru fix-xhur li għaddew: L-Istrateġija Nazzjonali għall-Edukazzjoni 2024-2030; il-laptop għall-istudenti fis-seba’ sena u t-tlestija ta’ xogħlijiet infrastrutturali fuq numru ta’ skejjel,” qalet l-MUT.
Il-baġit jonqos milli jsemmi wkoll jekk il-gvern hux qed jipprovdi aġġustament tar-relattività għall-COLA għas-sena 2024 għall-impjegati tiegħu fis-servizz pubbliku u s-settur pubbliku, skont l-MUT.
"Dan kien ipprovdut fl-2023. Sakemm ma jiġix ipprovdut dan l-aġġustament, l-impjegati tal-gvern se jinbidlu fil-qosor," qalet l-MUT.
The Gozo Business Chamber (GBC) nnota li l-baġit għal din is-sena jimmira prinċipalment lejn l-aspett soċjali u ż-żamma ta’ livell ta’ għajxien tajjeb għall-popolazzjoni Maltija, fid-dawl tal-isfidi li qed jiffaċċjaw fuq livell internazzjonali.
GBC qal ukoll li l-baġit kien wieħed pożittiv sabiex jingħata l-bidu prospettiv tal-proġett tal-airfield rurali, u t-tlestija ta’ proġetti importanti fis-sena li ġejja bħaċ-Ċentru Akwatiku u Sportiv ta’ Għawdex, it-tlestija ta’ Dar San Ġużepp, l-Iskejjel Primarji u Middle tar-Rabat, u ċ-ċentru tas-saħħa l-ġdid fir-Rabat, kif ukoll l-akkwist ta’ magna tal-MRI għal Għawdex li se itejjeb is-servizz għall-pazjenti.
Minkejja dan, saħaq li l-Gvern naqas milli jindirizza l-ekonomija f’Għawdex biex jittrasformaha f’waħda iktar sostenibbli. Filwaqt li l-importanza ta’ sptar ġdid kellha tiġi indirizzata fil-baġit flimkien mal-bini tal-Qorti f’Għawdex.
GBC jinsab imħasseb wkoll li filwaqt li fuq livell nazzjonali qed isir impetu kontinwu fuq niċeċ ekonomiċi ġodda, ma jissemma l-ebda qafas ġdid ta’ inċentivi li jattira kumpaniji lejn il-Gozo Innovation Hub, u li jgħin fit-twaqqif ta’ impriżi ġodda f’ Għawdex f’setturi ekonomiċi ġodda. GBC qal li mhux sodisfatta li ma ġewx indirizzati s-setturi li jeħtieġu appoġġ bħall-importaturi u l-artiġjani stabbiliti f’Għawdex, li jeħtieġu assistenza fit-trasport bejn iż-żewġ gżejjer.
L-Assoċjazzjoni tal-Lukandi u Ristoranti (MHRA) rreferiet għall-baġit bħala impenn qawwi mill-Gvern biex jappoġġja l-qawmien mill-ġdid u l-espansjoni tal-ekonomija Maltija quddiem l-isfidi ekonomiċi u ġeopolitiċi globali li għaddejjin.
Il-President tal-MHRA, Tony Zahra qal li s-settur tat-turiżmu imbotta ‘l quddiem l-ekomonija u li l-Ministri tal-Finanzi, Clyde Caruana, kkonferma li dan se jibqa’ isir fl-2024.
L-MHRA tenfasizza l-importanza tal-konnettività għall-industrija, u għalhekk, it-tnedija tal-linja tal-ajru l-ġdida fil-31 ta’ Marzu tibqa’ element kruċjali għas-suċċess tal-industrija. Minkejaj dan, il-MHRA qalet li peró kien hemm nuqqas ta’ sussidju għall-Awtorità tat-Turiżmu ta’ Malta fil-baġit 2024.
Id-diskors tal-ministru ma semma imkien b’mod speċifiku inizjattivi relatiti mat-turiżmu minkejja l-fatt li dan is-settur jaffaċċja ħafna ostakli, fosthom iż-żieda kontnwa ta’ akkomodazzjoni turistika.
MHRA saħqet li l-Gvern irid jikkonsidra u jara l-inċentivi sabiex kostruzzjoni ta’ bini turistiku ma jibqax isir.
Barra minn hekk, peress li s-settur tal-ospitalità jiddependi ħafna fuq ir-riżorsi umani, iż-żieda sostanzjali fil-COLA (Cost of Living Adjustment) din is-sena tista’ potenzjalment tħalli impatt fuq il-profitabbiltà tal-industrija qalet l-MHRA.
L-MHRA tistenna li l-Gvern jipprovdi riżorsi umani kif ukoll riżorsi kapiali wkoll biex titjieb l-infrastruttura u l-manutenzjoni ġenerali tal-gżejjer Maltin. F’dan id-dawl, l-MHRA tesprimi tħassib li l-baġit jirreferi għal tnaqqis fil-kapital u proġetti infrastrutturali.
In-nuqqas ta’ ħaddiema se jibqa’ waħda mill-akbar sfidi għas-sostenibbiltà tas-settur u ż-żieda fl-ispiża għall-permessi fir-reklutaġġ ta' ħaddiema barranin hija ferm ta' tħassib peress li din se jkollha impatt negattiv kbir fuq is-settur tal-ospitalità, saħqet l-MHRA.
L-MHRA tirrimarka wkoll li xejn ma ssemma speċifikament dwar inċentivi biex tgħin lill-industrija tat-turiżmu fit-tranżizzjoni biex tilħaq il-miri ta’ sostenibbiltà u tibdil fil-klima.
Iċ-Chairperson ta’ ADPD-The Green Party Sandra Gauci fl-ewwel reazzjoni tal-partit għall-baġit 202, qalet li l-Gvern Laburista ta żidiet mhux suffiċjenti. “Malta ġusta... għal min?” Hekk kif Gauci stqarret li qed titkompla l-ħela ta’ sussidji għal min m’għandux bżonnhom.
Hija sostniet li fiIwaqt li ż-żidiet imħabbra għall-paga minima huma pass fid-direzzjoni t-tajba, dawn huma ferm ‘il-bogħod minn dawk meħtieġa għal għajxien diċenti u l-kritierji li intużaw biex ġew stabiliti ż-żidiet imħabbra huma mistura.
ADPD qal li skont studji mill-Caritas, iż-żieda kellah tkun ta’ €78 fil-ġimgħa u mhux €15 fuq tliet snin kif ġie maqbul.
Gauci sostniet li mhumiex konvinti li l-ispiża ta’ €70,000 fis-siegħa bħala sussidji huwa neċessarjament l-aħjar mod kif jiġu allokati ir-riżorsi limitati ta’ pajjiżna. Gauci qalet li bla dubju, l-konsum bażiku u essenzjali tal-elettriku għad-djar, għandu jibqa’ jkun issussidjat imma l-bqija tas-sussidju għall-elettriku u l-fuels għandu jkunu maħsub mill-ġdid.
Gauci temmet tgħid li għal kwalita’ ta’ ħajja aħjar hemm bżonn użu iktar għaqli tar-riżorsi limitati li għandu pajjiżna. ADPD jidhirlu li dan il-baġit seta’ jkun immirat aktar biex jieħu l-ewwel passi għal titjib fil-livell ta’ għajxien ta’ kulħadd b’mod permanenti, biex ħadd ma jibqa’ tallab tal-istat.
General Workers’ Union (GWU) saħqet li tinsab sodisfatta hekk kif f’kuntest ta’ kriżi internazzjonali, kien baġit bl-akbar nefqa soċjali li qatt saret sabiex il-Gvern ikompli jgħin lill-aktar vulnerabbli.
"Il-GWU sodisfatta li dan huwa baġit ieħor li qed ikompli jtejjeb il-kwalità tal-ħajja, jagħti stabbilità, isaħħaħ il-livell ta’ għajxien tal-ħaddiema u l-pensjonanti, filwaqt li jassigura t-tkabbir ekonomiku,” qal is-Segretarju Ġenerali tal-GWU Josef Bugeja.
Il-GWU qalet li tapprezza wkoll il-fatt li filwaqt li l-Gvern qed jintroduċi għadd ta’ miżuri soċjali ġodda u addizzjonali bla preċedent, id-dejn nazzjonali se jibqa’ taħt il-livelli mitluba mill-Unjoni Ewropea.
Bugeja qal li l-kumpens għall-għoli tal-ħajja ma kellux ikun intaxxat u li l-ħaddiema tal-amministrazzjoni pubblika, is-settur pubbliku u l-ħaddiema tal-kuntrattur li jagħtu servizz lill-amministrazzjoni pubblika kellhom jingħataw ir-relattività fil-pagi barra l-kumpens tal-għoli tal-ħajja.
GWU qalet li l-Gvern qed jassigura li dan il-pajjiż jibqa’ b’saħħtu finanzjarjament mingħajr ma jitfa’ piżijiet fuq il-ġenerazzjonijiet li se jiġu warajna.
Il-Kandidat Indipendenti, Arnold Cassola, qal li hija xi ħaġa pożittiva li żdiedu ċ-children's allowances u l-istipendju tal-istudenti. Madankollu, iż-żieda ta’ €13 fil-COLA kienet waħda mogħtija, peress li l-inflazzjoni u l-għoli tal-ħajja splodew is-sena li għaddiet.
Cassola qal li r-realtà ta’ diqa hi li n-nies, b’mod partikolari dawk l-aktar vulnerabbli, mhux se jkunu tassew qed igawdu ħafna minn €13 għax se ikunu intaxxati u b’hekk jitnaqqar il-valur reali ta’ dan is-suppost kumpens. Huwa saħaq li ż-żieda tal-paga minima hija skarsa meta mqabbla mal-ispejjeż li qed jiżdiedu għal għajxien bażiku deċenti.
Cassola saħaq li fl-2023 il-Gvern adotta r-riformi implimentati minn gvern tal-PN fl-2011, ħoloq l-akbar diskriminazzjoni immaġinabbli bejn dawk imwielda qabel 1962 u wara. Fid-diskors tiegħu, il-Ministru ħabbar li mis-sena d-dieħla se tapplika l-istess formula tal-pensjonijiet. B’hekk, id-diskrepanza ta’ eluf ta’ ewro bejn dawk imwielda qabel u wara l-1962 tkun indirizzata gradwalment, sostna Cassola.
Fir-rigward tal-edukazzjoni, Cassola qasam it-tħassib tuiegħu hekk kif ftit miżuri kienu indirizzati lejn is-settur tal-edukazzjoni fil-baġit 2024. Filwaqt li kompla jgħid li ma ssemma xejn fuq liċenzji ta’ sewqan, id-diżabilità falza u r-rackets tal-ARMS.
Cassola sostna li minkejja li l-baġit jidher pożittiv, m'hemm l-ebda soluzzjonijiet għall-problemi imminenti li niffaċċjawna: dejn nazzjonali li mistenni jaqbeż l-10 biljun ewro fl-2024, il-qtugħ tad-dawl, sigħat twal fit-traffiku. “Il-miżuri tal-Gvern sempliċament m'għandhom l-ebda viżjoni għall-problemi imminenti li għad jolqtuna.”
L-Assoċjazzjoni tat-Turiżmu għal Għawdex (GTA) qalet li l-Gvern kien qed jipprepara baġit waqt kriżi ta’ inflazzjoni li affetwaw il-prezzijiet tal-kiri u tal-ikel. GTA saħqet li l-baġit jiżgura sostennibiltá fl-ekonomija, għal dawk ta’ dħul baxx, pensjonanti u ħaddiema li qed jikkumbattu sabiex jilqħu mal-ogħli tal-ħajja.
GTA faħħret il-baġit 2024 għall-isforzi tagħha biex tappoġġja l-ekonomija lokali u ttaffi l-ispejjeż li qed jogħlew, partikolarment fis-setturi tal-enerġija. Dawn il-miżuri huma meqjusa li jipprevjenu lil familji u negozji milli jċedu għall-pressjonijiet finanzjarji.
Filwaqt li tirrikonoxxi t-tentattiv tal-baġit li jindirizza l-iżvilupp żejjed f’Għawdex permezz ta’ bidliet fl-inċentivi tal-proprjetà, bħall-abolizzjoni tal-bolla mnaqqsa barra Żoni ta’ Konservazzjoni Urbana u l-għoti ta’ għotjiet miżjuda għal min jixtri l-ewwel proprjetà f’żoni speċifiċi, il-GTA temmen li għandu jkun hemm aktar miżuri. Ġie inkluż biex jiġi żgurat it-tkabbir ekonomiku filwaqt li jiġi ppreservat il-karattru uniku tal-gżira. Il-GTA tinsab pożittiva dwar l-estensjoni ta’ skema turistika mmirata biex tattira turisti għal żjarat fit-tul u l-allokazzjoni ta’ €58 miljun mill-fond ta’ Żvilupp Urban Sostenibbli għall-ġid ta’ Għawdex, li se tkompli tagħti spinta lill-prodott turistiku lokali.
Madankollu, GTA qalet li ma ssemmewx ir-ring fencing tal-fondi ta’ eko-kontribuzzjoni miġbura mill-akkomodazzjoni Għawdxija sabiex jiġu investiti direttament għal proġetti turistiċi f’Għawdex, u la ssemma xejn dwar investiment għar-raba’ vapur tal-Gozo Channel.
L-Assoċjazzjoni tal-Iżviluppaturi Maltin (MDA) qalet li tinsab sodisfatta bl-estensjoni tal-inċentivi eżistenti tas-settur tal-proprjetà, partikolarment dawk li jibbenefikaw lill-first-time buyers u second-time buyers. Dawn l-inċentivi, proposti mill-MDA, jirriflettu l-impenn tal-assoċjazzjoni li tippromwovi aċċess affordabbli lil sidien tad-djar. Barra minn hekk, l-MDA tapprezza t-tħabbira tal-Att dwar il-Condominium il-ġdid fi ħdan l-MDA.
Madankollu, l-MDA tesprimi d-diżappunt dwar in-nuqqas ta’ inċentivi ġodda ffukati fuq il-promozzjoni tal-iżvilupp sostenibbli, speċjalment fil-qasam tal-prattiki tal-bini ekoloġiku. L-assoċjazzjoni tenfasizza l-ħtieġa ta’ inċentivi li jinkoraġġixxu prattiki ta’ kostruzzjoni li ma jagħmlux ħsara lill-ambjent. Barra minn hekk, l-MDA tinsab imħassba dwar ineffiċjenzi burokratiċi u n-nuqqas ta’ miżuri konkreti biex jiġu indirizzati, kif ukoll attenzjoni limitata għal kwistjonijiet kritiċi bħall-ġestjoni tat-traffiku u l-iżvilupp tal-infrastruttura. Filwaqt li l-baġit għandu aspetti ta’ min ifaħħarhom, l-MDA tħeġġeġ aktar azzjonijiet biex itejbu l-iżvilupp sostenibbli, jissimplifikaw il-burokrazija, u jindirizzaw sfidi infrastrutturali vitali għal Malta aktar prospera.
