Fr.Hermann Duncan | Ġesu ta ħajtu għalina

Il-Ġimgħa l-Kbira, l-Ġimgħa ta’ qabel l-Għid, hija l-ġurnata Nisranija li tfakkar l- mewt ta’ Ġesù fuq is- Salib.

Għall-Insara, l-Ġimgħa l-Kbira hija l- aktar ġurnata importanti tas-sena. Minn mindu Ġesù miet u rxoxta, l-Insara pproklamaw li s-salib u l-qawmien taʼ Ġesù huma l-punt taʼ bidla deċiżiva għall-ħolqien kollu. San Pawl qies li “tal-ewwel importanza” li Ġesù miet għal dnubietna, ġie midfun, u rxoxta fit-tielet jum, wara dak li Alla kien wiegħed fl-Iskrittura.

Nhar il-Ġimgħa l-Kbira, niftakru l-jum li Ġesù minn jeddu sofra u miet permezz tas-salib bħala l-akbar sagrifiċċju għal dnubietna. Isegwi l-Għid, iċ-ċelebrazzjoni glorjuża tal-jum li Ġesù rxoxta mill-imwiet, li tħabbar ir-rebħa tiegħu fuq id-dnub u l-mewt u tipponta ’l quddiem lejn qawmien futur għal dawk kollha li huma magħqudin miegħu fil-fidi.

Ħafna drabi n-nies jistaqsu għaliex il-jum tal-mewt ta’ Ġesù tissejjaħ il-Ġimgħa l-“Kbira”.

Il-Ġimgħa l-Kbira, imsejħa Feria VI fil- Parasceve fil-Missal Ruman, he hagia kai megale paraskeue (il-Ġimgħa Mqaddsa u l-Kbira) fil-Liturġija Griega, il-Ġimgħa Mqaddsa fil-Lingwi Rumani, Charfreitag (Ġimgħa tad- Duluri) bil-Ġermaniż, hija d-denominazzjoni tal-Ġimgħa fil-Ġimgħa Mqaddsa — jiġifieri l-Ġimgħa li fiha l-Knisja żżomm l-anniversarju tat-Tislib ta’ Ġesù Kristu.

Parasceve, l-ekwivalenti Latin ta’ paraskeue, preparazzjoni, jiġifieri l-preparazzjoni li saret fis-sitt jum għas-Sibt (Sabbath), ġiet permezz ta’ metonimija biex tfisser il-ġurnata li fiha saret it-tħejjija; iżda filwaqt li l-Griegi żammew dan l-użu tal-kelma kif applikata għal kull Ġimgħa, il-Latini llimitaw l-applikazzjoni tiegħu għal Ġimgħa waħda. Irenew u Tertuljanu jitkellmu dwar il-Ġimgħa l-Kbira bħala l-jum tal-Għid, iżda l-kittieba aktar tard jiddistingwu bejn il-Pascha staurosimon (il-passaġġ għall-mewt), u l-Pascha anastasimon (il-passaġġ għall-ħajja, jiġifieri l-Qawmien). Bħalissa l-kelma Pasch tintuża esklussivament f’dan l-aħħar sens. Iż-żewġ “Paschs” huma l-eqdem festi fil-kalendarju.

Sa mill-ewwel żminijiet l-Insara kienu jżommu kull nhar ta’ Ġimgħa bħala jum ta’ festa; u r-raġunijiet għal dawk l-użi jispjegaw għaliex l-Għid huwa l-Ħadd per eċċellenza, u għaliex il-Ġimgħa li timmarka l-anniversarju tal-mewt ta’ Kristu bdiet tissejjaħ il-Kbira jew il-Qaddisa jew il-Ġimgħa l-Kbira. L-oriġini tat-terminu “Tajjeb” bl- Ingliż (Good Friday) mhix ċara. Xi wħud jgħidu li huwa minn "Il-Ġimgħa ta' Alla" (God’s Friday); oħrajn isostnu li huwa mill-Ġermaniż Gute Freitag, u mhux partikolarment Ingliż. Xi drabi, ukoll, il-ġurnata kienet tissejjaħ il-Ġimgħa Twila mill-Anglo-Sassoni; hekk illum fid-Danimarka “Langfredag”.

Irrispettivament mill-oriġini, l-isem tal-Ġimgħa l-‘Kbira’ jew ‘Tajba’ bl- Ingliz, huwa għal kollox xieraq għax it-tbatija u l-mewt ta’ Ġesù, kienet kemm kienet terribbli, immarkat il-qofol drammatiku tal-pjan ta’ Alla biex isalva lill-poplu tiegħu minn dnubietu.

Biex l-aħbar it- tajba tal-Evanġelju jkollha tifsira għalina, l-ewwel irridu nifhmu l-aħbar ħażina tal-kundizzjoni tagħna bħala nies midinbin taħt kundanna. L- aħbar tajba tal- ħelsien tagħmel sens biss ladarba naraw kif konna skjavi. Mod ieħor kif tgħid dan huwa li huwa essenzjali li wieħed jifhem u jiddistingwi bejn il-liġi u l-Evanġelju fl-Iskrittura. Neħtieġu l-liġi l-ewwel biex turina kemm hi bla tama l-kundizzjoni tagħna; imbagħad, l-Evanġelju tal-grazzja ta’ Ġesù li jġibilna serħan u salvazzjoni.

Bl-istess mod, il-Ġimgħa l-Kbira hija ‘kbira’ jew ‘tajba’ għax daqskemm kienet terribbli dik il-ġurnata, kella tiġri biex nirċievu l-ferħ tal-Għid. Ir-rabja ta’ Alla kontra d-dnub kellha titferra’ fuq Ġesù, is-sostitut perfett tas-sagrifiċċju, biex il-maħfra u s-salvazzjoni jitferrgħu fuq il-ġnus. Mingħajr dak il-jum orribbli taʼ tbatija, niket, u demm fis-salib, Alla ma setax ikun kemm “ġust u l- ġustifikatur” taʼ dawk li jafdaw f’Ġesù. Paradossalment, il-jum li deher li kien l-akbar trijonf tal-ħażen kien fil-fatt id-daqqa taʼ mewt fil-pjan glorjuż taʼ Alla biex jifdi lid-dinja mill-jasar.

Is-salib huwa fejn naraw il-konverġenza ta’ tbatija kbira u l-maħfra ta’ Alla. Salm 85:10 tkanta lʼ jum meta “t-tjieba u l- fedelta jiltaqgħu” u “il-ġustizzja u s- sliem jitbewwsu.” Is-salib ta’ Ġesù huwa fejn dan seħħ, fejn it-talbiet ta’ Alla, il-ġustizzja tiegħu, “ħabtet” mal-ħniena tiegħu. Nirċievu maħfra, ħniena u paċi divina għax Ġesù minn jeddu ħa l-kastig divin tagħna, li rriżulta mit-tjieba t’Alla kontra d-dnub. “Għall-ferħ imqiegħed quddiemu” (Lhud 12:2). Ġesù ġarrab is-salib fil-Ġimgħa l-Kbira, billi kien jaf li jwassal għall-qawmien tiegħu, is-salvazzjoni tagħna, u l-bidu tas-Saltna ta’ Alla ta’ tjieba u paċi.

Il-Ġimgħa l-Kbira mmarkat il-jum meta r-rabja u l-ħniena ltaqgħu mas-salib. Huwa għalhekk li l-Ġimgħa l-Kbira hija daqshekk mudlama u daqshekk tajba u kbira.

Meta Hija l-Ġimgħa l-Kbira?

Din is-sena l-Ġimgħa l-Kbira taħbat nhar il-Ġimgħa, 29 ta’ Marzu. Il-Ġimgħa l-Kbira hija dejjem il-Ġimgħa ta’ qabel l-Għid. Bħala parti mill-Ġimgħa Mqaddsa, il-Ġimgħa l-Kbira hija ħamest ijiem wara l-festa ta’ Ħadd il-Palm, li tfakkar id-dħul trijonfali ta’ Kristu f’Ġerusalemm.

Il-Veru tifsira tal-Ġimgħa l-Kbira

Għall-insara, l-Ġimgħa l-Kbira hija jum ta’ sawm u riflessjoni. Huwa żmien li niftakru fis-sagrifiċċju kbir li għamel Ġesù għall-umanità kollha. Huwa wkoll żmien biex niftakru fil-qawwa tal-imħabba ta’ Alla u l-wegħda tal-ħajja ta’ dejjem. L-att fiżiku tas-sawm u t-talb ineħħu d-distrazzjonijiet u jiftħu opportunità biex nisimgħu l-qalb tal-Missier. Is-sawm fil-Ġimgħa l-Kbira huwa mod ta’ għajnuna biex wieħed jgħaqqad l-attenzjoni tiegħu ma’ Kristu.

Il-Ġimgħa l-Kbira hija wkoll jum ta’ tama u bidu ġdid. Hija tfakkira li anke fl-aktar żminijiet mudlama, dejjem hemm tama. Il-mewt ta’ Ġesù fuq is-salib ma kinitx it-tmiem imma pjuttost il-bidu ta’ xi ħaġa ġdida. Permezz tal-qawmien tiegħu, Ġesù rebaħ il-mewt u fetaħ it-triq għall-ħajja ta’ dejjem għal dawk kollha li jemmnu fih.

Osservazzjonijiet tal-Ġimgħa l-Kbira

Il-ġrajjiet tal-Ġimgħa l-Kbira jitfakkru fl-Istazzjonijiet tas-Salib, devozzjoni ta’ 14-il pass li ħafna drabi jsiru mill-Kattoliċi matul ir-Randan u speċjalment fil-Ġimgħa l-Kbira.

Tradizzjonalment, ma jkunx hemm Quddiesa u l-ebda ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija fil-Ġimgħa l-Kbira. Xorta tista’ ssir liturġija u t-tqarbin, jekk jittieħed, tiġi minn ostji kkonsagrati nhar il-Ħamis ix-Xirka. Il-magħmudija, il-penitenza, u d-dilka tal-morda jistgħu jsiru, iżda f’ċirkostanzi mhux tas-soltu biss. Il-qniepen tal-knisja ma’ jindaqqux. L-artali jitħallew vojta. F’Malta ssir s-servizz fil-knisja fit-3pm.