Jeanette Borg | X’se nieklu?

X’nieklu hu suġġett sempliċi u kumpless fl-istess ħin: sempliċi, għax nieklu ta’ kuljum, kultant mingħajr ma naħsbu dwar l-att; iżda kumpless ukoll, għax wara kull prodott li jasal fil-platt tagħna, hemm storja u vjaġġ twil.  

Il-kwalità u l-varjetà tal-ikel li nikkonsmaw hi kruċjali għas-saħħa fiżika u mentali tagħna. Id-dibattitu dwar x’għandna nżidu u nnaqqsu mid-dieta ta’ kuljum ilu għaddej, u bosta jsibuha iebsa jilħqu dak il-famuż bilanċ. Hemm qbil però, li l-inklużjoni ta’ prodotti friski għandha tkun prijorità għal kull individwu – punt li flimkien ma’ kollegi oħra fl-agrikoltura, ili nisħaq dwaru.   

Id-Dieta bilanċjata għadha affordabbli? 

F’dawn l-aħħar snin, punt li kien fuq fomm kulħadd żgur kien il-prezz tal-ikel. Ħafna familji Maltin żgur ħassew it-tingiża taż-żieda fil-kont meta jmorru jixtru l-ikel bażiku ta' kuljum. Għalkemm il-prezz mhux l-uniku kriterju li bih nagħżlu x’nieklu, jibqa’ aspett importanti li jiddetermina d-dieta tagħna.  

Is-sena l-oħra, il-Caritas irrapportat li koppja b’żewġt it-tfal tonfoq iktar minn seba’ mitt ewro fix-xahar f’ikel biss, li jissarraf f’perċentwal pjuttost għoli mill-pagi tagħhom. Din is-somma ma tinkludix imbagħad spiża bħal ħarġa sa restorant, fejn hemm ukoll rajna żieda konsiderevoli fil-prezzijiet.  

Din it-tip ta’ dejta hi ta’ tħassib għalina għax tkompli tikkonferma dak li ilna nħossu min-nies fit-triq. Iktar ma jgħaddi żmien, iktar qed naraw individwi u familji li jersqu lejn ir-riskju ta’ faqar, u, jekk mhux faqar, lejn sitwazzjoni fejn ma jkunux f’pożizzjoni li jagħmlu għażla lejn dieta varjata. Dan imbagħad iwassal għal problemi ta’ saħħa, u iktar problemi finanzjarji minn dak il-lat, kemm għall-individwu, iżda wkoll għall-istat, anke għax is-sitwazzjoni tas-saħħa ġenerali diġà qed tpoġġi ħafna piż fuq ir-riżorsi tal-kura tas-saħħa tal-pajjiż. 

X’inhu l-vantaġġ ta’ prodott lokali frisk? 

Ta’ gżira li aħna kollox irid jasal bil-baħar jew l-ajru, u dan joħloq limitazzjoni loġistika li tirrifletti fuq il-prezz. Iżda fuq livell ta’ produzzjoni nazzjonali, x’inhu għaddej? Skont l-NSO, għad għandna ftit inqas minn ħdax-il elf ettaru ta’ art agrikola tinħadem, u ftit iktar minn elfejn u tmien mitt razzett għat-trobbija tal-annimali; dawn jirrappreżentaw inqas minn 20% tal-ikel li nikkunsmaw. Għalkemm dan jidher li huwa perċentwal żgħir, il-fatt hu li għad għandna l-kapaċità nipproduċu parti mill-ikel għalina nfusna lokalment. 

Dan hu kruċjali għal diversi raġunijiet.  

Kif rajna tul il-pandemija, is-sigurtà tal-ikel minn barra mhux bilfors hija ggarantita f’kull żmien. F’dawk is-snin, il-produzzjoni lokali kienet kruċjali għalina lkoll. Iżda produzzjoni lokali mhux sigurtà biss toffri: id-dieta tagħna storikament dejjem kienet u għadha marbuta mal-prodotti staġjonali. Ngħidu aħna, il-frott u l-ħxejjex tas-sajf, bħat-tadam, bettieħ u dulliegħ, jikkaratterizzaw id-dieta tal-Maltin f’dawn ix-xhur sajfin, u jikkontribwixxu għad-dieta bnina Mediterranja.  

Stabbiltà – għal min?  

Minkejja li d-domanda għall-ikel żdiedet, u żdied ukoll l-għarfien tal-importanza tal-prodott lokali, il-bdiewa u r-raħħala tagħna qed jaffaċċjaw iktar kompetizzjoni u ostakli, fost oħrajn minħabba li l-prodott ta’ barra qiegħed jasal fi kwantitajiet kbar, u allura orħos minn dak lokali. L-importazzjoni bla rażan tant wasslet għal qtigħ ta’ qalb fost produtturi Maltin li din is-sena saħansitra saret protesta storika. Ilkoll niftakru x-xeni tal-bdiewa u raħħal bit-tractors tagħhom  fit-toroq, jesprimu r-rabja tagħhom għan-nuqqas t’appoġġ mill-Istat.   

Hija ħasra li l-iskema Stabbiltà mnedija mill-Gvern sabiex jorħos l-ikel kienet maħsuba primarjament biex tiffavorixxi l-importaturi. Mil-lista twila ta’ kategoriji u prodotti li bbenefikaw, l-affarijiet li jiġu prodotti f'Malta stess tista’ tgħoddhom fuq id waħda. Jekk veru rridu nibżgħu għall-produtturi lokali, hemm bżonn li skemi bħal dawn jinkludu b’serjetà lill-bdiewa u r-raħħala li ta’ kuljum qed jiggarantixxu l-produzzjoni friska lokali.  

M'hemmx għalfejn ngħidu li t-teħid ta’ art għal iktar żvilupp bla rażan kompla jibla’ mill-ftit raba’ li baqa’, u b’hekk baqgħet tonqos il-kapaċità li għandna biex nipproduċu għall-popolazzjoni tagħna stess – li dejjem qed tiżdied. Il-policies ta’ ppjanar (jew in-nuqqas tagħhom) jgħidu li għandhom l-għan li jħarsu l-ambjent rurali, iżda kull min jgħix Malta jista’ jara b’għajnejh kemm dan l-għan baqa’ biss fuq il-karta.  

Il-Kollettiv huwa impenjat li jwassal l-għarfien fuq l-isfidi marbuta mal-produzzjoni u l-prezzijiet tal-ikel. Nagħmlu dan għax il-produtturi lokali ħaqqhom sistema ġusta li tħarishom, u l-konsumatur ħaqqu prodott frisk lokali affordabbli. Ħadd ħlief min jaħdem lejl u nhar biex iwasslilna l-ikel fuq il-mejda ma jista’ jwasslilna l-aqwa tagħrif – għalhekk, se nkunu qed naħdmu id f’id mar-raħħala u bdiewa Maltin għall-promozzjoni ta’ dal-qasam kruċjali.